Border Collie

Border Collie là một giống chó lao động và chăn gia súc (đặc biệt là cừu) xuất thân từ biên giới Scotland. Chúng rất thông minh, vâng lời và thích chơi nhặt đồ.

Được coi là rất thông minh, cực kỳ năng động, dẻo dai và thể thao, chúng thường xuyên đạt giải trong bộ môn thể thao cho các giống chó chăn cừu và chó nói chung. Chúng thường được coi là giống thông minh nhất trong tất cả các giống chó nhà. Border Collie vẫn được sử dụng trong công việc chăn gia súc trên khắp thế giới và được nuôi như thú cưng.

Border Collie
Tên khác	Chó chăn cừu Scotland (đôi khi bị nhầm lẫn với giống chó chăn cừu xứ Welsh)
Nguồn gốc	Anh Biên giới Scotland
Đặc điểm
Cân nặng		Đực	14–20 kg (31–44 lb)
		Cái	12–19 kg (26–42 lb)
Chiều cao		Đực	48–56 cm (19–22 in)
		Cái	46–53 cm (18–21 in)
Lông		Lông hai lớp mượt hoặc cứng
Màu sắc		Một màu, nhị thể hoặc tam thể với hoa văn merle xanh, merle đỏ, merle sô cô la, nâu đậm, merle tím, màu lông gấu, sô cô la, tím, màu xanh, merable sable, sable, sable mờ, sable sô cô la, đen, trắng, đỏ, brindle hoặc cam
Tuổi thọ		10 – 17 năm, trung bình 12 năm
Phân loại / Tiêu chuẩn
FCI (Tổ chức giống chó thế giới)	Nhóm 1 Chó chăn gia súc, Mục 1Chó chăn cừu #297
AKC	Chó chăn gia súc
ANKC	Nhóm 5 (Chó lao động)
CKC	Nhóm 7 (Chó chăn gia súc)
KC (UK)	Chó đồng cỏ
NZKC	Chó lao động
UKC	Chó chăn gia súc
Giống chó nhà

Lịch sử

Border Collie có nguồn gốc từ Landrace Collie – giống được tìm thấy rộng rãi ở Quần đảo Anh. Tên của giống chó này được đặt theo xuất xứ dọc biên giới Anh-Scotland của chúng. Cái tên “collie” hoặc “colley” xuất hiện lần đầu tiên vào cuối thế kỷ 19, mặc dù từ “collie” xuất hiện sớm hơn và có nguồn gốc từ tiếng Scotland. Cái tên “collie” cũng được cho là có nguồn gốc từ tiếng Celtic cổ. Nhiều cá thể Border Collie xuất sắc hiện nay có thể có nguồn gốc từ con chó có tên là Old Hemp.

Năm 1915, James Reid, Thư ký Hiệp hội Chó Chăn Cừu Quốc tế (ISDS) tại Vương quốc Anh lần đầu tiên sử dụng thuật ngữ “Border Collie” để phân biệt những con chó được ISDS đăng ký với những con Collie của Câu lạc bộ Chó giống (hay còn gọi là Scotch Collie, bao gồm cả Rough Collie và Smooth Collie) vốn xuất thân từ cùng một giống chó lao động nhưng đã phát triển theo hướng khác, được chuẩn hóa để tham gia các cuộc thi vào năm 1860 và được phối với các giống khác.

Đặc điểm

Ngoại hình 

Border Collie là một giống chó lao động kích thước cỡ trung bình tràn đầy năng lượng. Giống chó Border Collie có thân hình vừa phải mình dài hơn so với chiều cao của đôi chân (cơ thể hơi dài hơn chiều cao). Kích thước chiều cao của nó từ 46-56 cm có trọng lượng từ 12–20 kg. Tầm vóc con đực đến 54 cm, con cái nhỏ hơn một ít. Trọng lượng con đực khoảng 24 kg, con cái nhẹ hơn. Chó thuần chủng thường có chiều cao từ 46–56 cm, trung bình là 54 cm với giống đực và 52 cm với giống cái, cân nặng phổ biến từ 15–35 kg. Tương quan giữa chiều cao và cân nặng cho thấy đây là giống chó có thân hình rất nhẹ nhàng, thanh thoát và rất nhanh nhẹn.

Lông và màu lông

Chúng có bộ lông hai lớp, có thể là lông mượt, cứng hoặc xoăn. Trong khi đen và trắng là là hai màu đặc trưng của giống chó này, chúng cũng có nhiều màu lông và hoa văn như các giống chó khác: đen tam thể (đen / tan / trắng), nâu đậm và trắng, và tam thể đỏ (đỏ / nâu nhạt / trắng), xanh, tím, merle đỏ, merle xanh, brindle và đỏ Úc (còn được gọi là đỏ ee, vàng hoe, đỏ lặn hoặc vàng). Một số con có lông đơn sắc.

Màu mắt

Giống này có màu mắt cũng rất đa dạng: nâu, xanh và cũng có trường hợp hai mắt khác màu nhau (thường thấy với gen merle). Tai của Border Collie cũng khác nhau – một số có tai dựng hoàn toàn, một số tai bị rủ hoàn toàn và một số thì gập một nửa (tương tự như tai Rough Collie). Đôi khi những người chủ cũng có sự mê tín nhất định về ngoại hình của Border Collie (họ không sử dụng những con chó trắng vì họ nghĩ rằng những con cừu sẽ không tôn trọng một con chó trắng hoặc gần trắng toàn bộ), nhưng nhìn chung, Hiệp hội Border Collie Mỹ đánh giá ngoại hình của chúng không phải là yếu tố quyết định. Mặc khác, thái độ và khả năng mới là yếu tố xác định chúng có khả năng lao động hay không.

Những con chó được lai tạo để tham gia các chương trình dự thi thường sẽ có vẻ ngoài đồng nhất hơn so với những con chó lao động, vì để giành chiến thắng trong các chương trình này, chúng phải tuân thủ chặt chẽ các tiêu chuẩn của câu lạc bộ giống về các đặc điểm như khung cơ thể, lông và màu sắc. Các câu lạc bộ chó giống chỉ ra rằng Border Collie phải có biểu hiện “sắc sảo và thông minh” và màu mắt được ưa thích là màu nâu sẫm. Để phù hợp với mục đích lao động của chúng, những đặc điểm như sẹo và răng gãy không được đánh giá trong các cuộc thi. Chiều cao của con đực rơi vào khoảng từ 48 đến 56 cm (19 đến 22 inch), con cái từ 46 đến 53 cm (18 đến 21 inch).

Tập tính và nhu cầu

Border Collie cần tập thể dục và kích thích tinh thần nhiều hơn các giống khác. Border Collie được coi là giống chó thông minh nhất. Border Collie được xếp đứng thứ nhất trong cuốn“The Intelligence of Dogs” (Sự thông minh của chó) của Stanley Coren, đứng trong top 10 những chú chó thông minh nhất. Mặc dù vai trò chính của Border Collie là chăn nuôi gia súc, giống chó này ngày càng trở nên phổ biến như một chú chó đồng hành.

Với vai trò là một chú chó đồng hành, Border Collie là một giống khá đòi hỏi, vui tươi và tràn đầy năng lượng. Chúng phát triển tốt nhất trong các gia đình có thể cùng chúng chơi và tập thể dục với cả con người hoặc những con chó khác. Do tính cách đòi hỏi khắt khe và nhu cầu kích thích tinh thần và tập thể dục, nhiều Border Collie phát triển các hành vi không tốt khi sống với các gia đình không thể đáp ứng nhu cầu của chúng. Chúng thường gặp tường và đồ vật trong nhà, cào xe hoặc đào bới vì nhàm chán. Border Collie có thể có xu hướng bầy đàn-một đặc điểm mà chúng có thể thể hiện với trẻ nhỏ, mèo và những con chó khác. Đặc điểm này được khuyến khích một cách có chủ ý, và là đặc điểm được lưu ý khi chọn những cá thể nhân giống. Tuy nhiên, nếu được huấn luyện một cách xuất sắc, chúng có thể sống thân thiện với các vật nuôi khác nếu được huấn luyện xã hội đúng cách.

Hiệp hội Border Collie Mỹ khuyến nghị rằng trước khi nhận nuôi giống chó này làm vật nuôi trong gia đình, mọi người nên chắc chắn có thể đáp ứng lượng hoạt động phù hợp với sức chịu đựng cao và năng lực phi thường của Collie. Một chú chó Collie lao động có thể chạy nhiều dặm một ngày, sử dụng kinh nghiệm, cá tính và trí thông minh để kiểm soát gia súc. Những con chó này sẽ trở nên đau khổ và khó chịu nếu bị cô lập, bị bỏ mặc hoặc không được hoạt động. Giống như nhiều giống chó lao động, Border Collie nhạy cảm với chuyển động và có thể đuổi theo các phương tiện và xe đạp đang di chuyển, nhưng hành vi này có thể được sửa đổi bằng cách huấn luyện. Một số hành vi khó khăn hơn đòi hỏi sự kiên nhẫn, vì những hành vi này có thể được cải thiện và biến mất khi chó trưởng thành.

Sức khỏe

Tuổi thọ

Tuổi thọ tự nhiên của Border Collie là từ 12 đến 15 năm, với tuổi thọ trung bình là 12 năm. Tuổi thọ trung bình của các giống có kích thước tương tự thường là 12 đến 13 năm. Nguyên nhân chủ yếu gây tử vong là ung thư (23,6%), tuổi già (17,9%) và các bệnh về mạch máu não (9,4%).

Các vấn đề sức khỏe thường thấy

Dị thường mắt Collie (CEA) và động kinh: Đây là các bệnh di truyền mà giống này mắc nhiều nhất. CEA là một bệnh mắt bẩm sinh và di truyền liên quan đến võng mạc, màng đệm và màng cứng. Trong với Border Collie, đây thường là một bệnh nhẹ và hiếm khi làm suy yếu thị giác. Tuy nhiên, các bệnh về mắt khác như PRA từ từ làm tan rã võng mạc và có thể khiến Border Collie mất gần như toàn bộ thị lực vào ban đêm, có thể tiến triển thành mù hoàn toàn vào ban ngày. Hiện tại đã có biện pháp xét nghiệm DNA để phát hiện CEA và những nhà nhân giông có thể đảm bảo rằng các con chó con sẽ không bị mắc chứng bệnh này. Có nhiều cách kiểm tra hông khác nhau bao gồm OFA (Tổ chức chỉnh hình cho động vật) và PennHip. Có thể tiến hành chụp x-quang và gửi đến các tổ chức này để xác định chất lượng hông và khuỷu tay.

Suy giảm thính giác: Có hai triệu chứng suy giảm thính giác mà giống này hay gặp phải. Loại đầu tiên có liên quan đến sắc tố và được tìm thấy ở Border Collie con, mặc dù chúng cũng có thể bị điếc thần kinh bẩm sinh từ khi sinh ra. Loại thứ hai được gọi là mất thính lực khởi phát ở con trưởng thành. Những con chó này có điện thính giác thân não bình thường khi còn bé nhưng dần dần mất thính giác trong khoảng từ một đến tám tuổi. Một cuộc nghiên cứu hiện đang được tiến hành tại Viện Nghiên Cứu Tịnh Tiến Các Bộ Gen để xác định nguyên nhân di truyền gây mất thính giác ở những cá thể trưởng thành.

Bệnh tăng nhãn áp (GLAU): Việc phát hiện ra một biến thể di truyền trên gen OLFML3 đã được thực hiện tại Viện Roslin, Đại học Edinburgh và Viện nghiên cứu Mater-UQ, Brisbane Australia. Các cá nhân có công phát hiện là Kim M Summers, Ailsa J Carlisle, Carys A Pugh và Lindsay L Farrell. Dựa trên khám phá này, Viện Nghiên Cứu Tịnh Tiến Các Bộ Gen đã phát triển một loại xét nghiệm để phát hiện biến thể di truyền liên quan đến bệnh tăng nhãn áp  ở Border Collie. Một bài báo sẽ được xuất bản, phác thảo tất cả các đầu việc.

Bệnh Batten (NCL): Là một bệnh hiếm gặp nhưng khá nghiêm trọng. NCL làm suy yếu thần kinh nghiêm trọng và gây nên tử vong sớm; những cá thể bị bệnh hiếm khi sống quá hai tuổi. Nguyên nhân gây bệnh ở Border Collie được Scott Melville xác định trong phòng thí nghiệm của Tiến sĩ Alan Wilton thuộc Trường Khoa học Công nghệ Sinh học và Sinh học Phân tử, Đại học New South Wales. Không có cách điều trị hay chữa trị, nhưng hiện nay đã có phương pháp xét nghiệm DNA để phát hiện mầm bệnh.

Hội chứng tắc bạch cầu trung tính (TNS): Là một bệnh di truyền, trong đó tủy xương tạo ra bạch cầu trung tính (tế bào trắng) nhưng không thể giải phóng chúng vào máu một cách hiệu quả. Những cá thể mắc bệnh có hệ thống miễn dịch bị suy giảm và cuối cùng sẽ chết vì nhiễm trùng. Nguyên nhân gây bệnh đã được tìm thấy ở những con chó Border Collie lao động ở Anh, những con chó trình diên có nguồn gốc ở Úc và New Zealand và ở những con chó lao động Úc. Điều này chứng tỏ rằng gen này khá phổ biến và có tuổi thọ lâu đời như chính giống chó này. TNS được xác định bởi Jeremy Shearman trong phòng thí nghiệm của Tiến sĩ Alan Wilton thuộc Trường Khoa học Công nghệ sinh học và Sinh học phân tử, Đại học New South Wales. Không có cách chữa trị, nhưng hiện nay đã có phương pháp xét nghiệm DNA để phát hiện mầm bệnh.

Các bệnh khác: Các bệnh khác ít gặp hơn bao gồm đục thủy tinh thể, viêm xương khớp, suy giáp, đái tháo đường và giảm bạch cầu trung tính ở chó, tổn thương mô mềm carpal. Một hội chứng chấn thương(hay còn gọi là Border Collie Collapse) tương tự cũng xảy ra ở giống Labrador retriever và nguyên nhân là do hoạt động cường độ cao. Hội chứng này đã được tìm thấy ở Border Collie ở Bắc Mỹ, Châu Âu và Úc; và hiện đang là đối tượng cần được nghiên cứu thêm.

Tiêu chuẩn giống

Có hai loại thử nghiệm hoặc tiêu chuẩn để xác định chất lượng của Border Collie: cuộc thi chó chăn cừu của ISDS và ngoại hình.

Cuộc thi chó chăn cừu ISDS

Phương án thử nghiệm ban đầu chính là cuộc thi chó chăn cừu ISDS. Nó vẫn còn được áp dụng cho đến ngày nay: con chó và người huấn luyện sẽ gom các nhóm gia súc và di chuyển chúng đi theo một lộ trình có sẵn. Có một số yếu tố tiêu chuẩn cho bài kiểm tra này tùy thuộc vào cấp độ: quốc gia hoặc quốc tế. Đối với cả hai cấp độ, cừu phải được tập trung một cách bình tĩnh nhất có thể mà không bị hoảng loạn. Đối với một cuộc thi quốc gia, thường được tổ chức giữa Anh, Ireland, Scotland và xứ Wales, các cuộc thi diễn ra trong một lộ trình dài 400 yard. Các cuộc thi quốc tế sử dụng một lộ trình 400 yard cho các vòng thi điều kiện, nhưng ngày thứ ba và ngày cuối cùng được tổ chức theo một lộ trình dài 800 yard.

Bài kiểm tra quốc tế có nội dung phức tạp hơn: con chó chăn cừu phải gom 10 con cừu từ khoảng cách 800 yard, đưa đi một đoạn đường hình tam giác rồi về giữa sân, và đưa chúng trở lại phía sân bên kia để gom 10 con cừu khác cũng được đặt cách người huấn luyện 800 yard. Năm trong số 20 con cừu đó sẽ có vòng cổ, và ở cuối đoạn đường tam giác, những con cừu được tập hợp trong một vòng tròn và 15 con cừu không có vòng cổ sẽ bị đưa đi trong khi năm con cừu có vòng cổ sẽ bị nhốt lại. Chó chăn cừu được người huấn luyện chỉ đạo từ xa, và sau đó chó phải thể hiện khả năng thực hiện công việc bằng cách nhốt và phân loại những con cừu.

Ngoại hình                  

Ở hầu hết các khu vực trên thế giới, Border Collie giờ đây cũng là một giống chó hay tham gia các cuộc thi. Đối với những người tham gia vào các sự kiện này, Border Collie được châm điểm theo tiêu chuẩn giống-là một bản mô tả về ngoại hình của chúng. Ở New Zealand và Úc, nơi giống chó này đã được biểu diễn trong hầu hết thế kỷ XX, các tiêu chuẩn Border Collie đã tạo ra một con chó có bộ lông hai lớp dài hơn (lông mịn cũng được chấp nhận), mắt đen nhẹ, thân dài hơn một chút, nếp gấp giữa mõm và trán rõ, đôi tai dựng một nửa, tính khí nhẹ nhàng và thân thiện. Border Collie mang đủ những tiêu chuẩn này đã giành được nhiều giải của các chương trình chó giống trên toàn thế giới, và chiếm được cảm tình của các giám khảo có uy tín. Trong tiêu chuẩn có đề cập đên đuôi của chúng phải hơi cong và dài đến khuỷu chân sau. Lông phải tươi tốt. Mắt phải biếu cảm tốt và phải thông minh. Những cá thể lông trắng đen (thỉnh thoảng có các cá thể màu nâu) thường hoạt bát nhất. Nó nên có một bản năng chăn gia súc rất mạnh.

Ngoài các tiêu chuẩn giống, Collie cũng có các biến thể lông ngắn, giúp giảm gánh nặng chăm sóc lông cho chủ. Những con chó lai với chó chăn cừu Đức (German Shepherd) tạo ra thê hệ lai thông minh, mạnh mẽ có kích thước trung bình, thường được đặt tên là “shollie”, được sử dụng như một con chó làm việc với gia súc và làm bạn đồng hành.

Hoạt động

Border Collie là một trong số các giống chó nổi tiếng trong các cuộc thi agility. Chúng cũng rất nổi trội trong hạng mục obedience, showmanship, flyball, tracking, phần thi cho chó chăn cừu của USBCHA và phần thi chăn gia súc.

Chăn gia súc

Border Collie có thể định hướng bằng giọng nói và bằng còi ở khoảng cách xa khi chăn gia súc. Năng lượng tuyệt vời và bản năng chăn gia súc của chúng vẫn được sử dụng để chăn dắt tất cả các loại động vật, từ cừu và gia súc truyền thống, đến gia cầm, lợn và đà điểu. Chúng cũng được sử dụng để loại bỏ các loài chim hoang dã khỏi đường băng sân bay, sân golf và các khu vực công cộng và tư nhân khác.

Việc sử dụng chó để chăn cừu mang lại lợi ích kinh tế cho nông dân. Một con chó chăn cừu được huấn luyện sẽ bằng ba người thường. Trong các khu vực khô cằn rộng lớn như Vùng hẻo lánh của Úc hoặc Karoo, một con chó chăn cừu sẽ tương xứng với nhiều người hơn. Nỗ lực thay thế chúng bằng các phương pháp chăn gia súc cơ học chưa thực sự khởi sắc. Vì vậy, những người chủ đàn gia súc thường thấy những con chó được đào tạo đáng tin cậy và kinh tế hơn.

Những người chăn cừu ở Anh đã lấy những yếu tố quan trọng nhất của việc chăn gia súc và kết hợp chúng thành một cuộc thi cho chó chăn cừu. Cuộc thi đầu tiên được tổ chức tại Bala, Bắc Wales vào năm 1873. Những cuộc thi này cho phép nông dân và người chăn cừu đánh giá những cá thể tốt để phối giống với chó của họ, nhưng các cuộc thi này cũng được phát triển một khía cạnh thể thao, vì có đối thủ từ bên ngoài cộng đồng chăn nuôi cũng tham gia.

Ở Mỹ, cơ quan tổ chức các cuộc thi này là USBCHA, ở Anh là Hiệp hội Chó Chăn Cừu Quốc tế, ở Canada là Hiệp hội Border Collie Canada (CBCA) và ở Nam Phi là Hiệp hội Chó chăn cừu Nam Phi.

Những chú chó Border Collie nổi tiếng

Rico chú chó được nghiên cứu để phân biệt 200 đồ vật theo tên. Một con Border Collie khác, Betsy, được cho là có vốn từ vựng hơn 300 từ.

Chaser có vốn từ vựng vào khoảng 1022 từ, có thể suy luận bằng cách loại trừ và có thể nhận ra các đối tượng theo các nhóm.

Shep chú chó đồng hành với John Noakes của chương trình “Blue Peter and Meg” của BBC là chú chó đồng hành của Matt Baker, cựu dẫn chương trình của chương trình đó.

Shep cũng là một con chó xuất hiện tại một nhà ga đường sắt vào năm 1936 và chứng kiến ​​chủ nhân đã chết của mình được đưa lên tàu. Nó vẫn ở đó chờ đợi chủ nhân của mình trở về trong năm năm rưỡi tiếp theo.

Ngài Pickles là nhân vật chính và là thú cưng của gia đình Goodman, hiện thân của Quỷ dữ và thích ăn dưa chua.

Striker chú chó giữ kỷ lục Guinness thế giới hiện tại cho mục “Mở cửa sổ xe nhanh nhất” ở mức 11,34 giây.

Jean còn được gọi là Chú Chó Vitemony, là ngôi sao điện ảnh đầu tiên (sở hữu và huấn luyện bởi Laurence Trimble).

Bandit chú chó Border CollieScotland hoang trong bộ phim truyền hình “Ngôi nhà nhỏ trên thảo nguyên” là con chó thứ hai của Laura Ingalls.

(Nguồn: wikipedia)